BANKA GARANTİ SÖZLEŞMESİ TANIMI
Banka Garanti Sözleşmesi Tanımı kanun veya alt düzenlemelerinde bulunmamakta olup, Yargıtay içtihatları uyarınca ve doktrin tarafından tanımı farklı şekillerde yapılmaktadır. Garanti sözleşmelerine ilişkin ilk tanım Alman hukukçu Rudolf Stammler tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre “Garanti mukavelesi ile bir kimse, başkasının kazanç kastı güden teşebbüsüne, bu teşebbüse bağlı olan tehlikelerin tamamını veya belli bir kısmını akdi ve ivazsız olarak yüklenmek suretiyle, yardım ve teşvik gayesini güder.”[1]
Yargıtay tarafından; “Garanti mukavelesi, bir kimsenin fer’i olmayan bir mukavele ile başkasına bir teşebbüsün belirli bir sonuca ulaşacağını garanti etmesi”[2] ve “Garanti sözleşmesinde garanti veren, lehtarın yükümlülüğünü yerine getirilmesi için üçüncü kişi muhataba feri nitelikte olmayan bir garanti vermektir. Tanım vermek gerekirse, garanti sözleşmesi; feri nitelikte olmayan öyle bir sözleşmedir ki, garanti veren, garanti alandan bir ivaz elde etmek için değil, fakat onu bir teşebbüs veya iş yapmaya yöneltmek amacıyla bağımsız olarak sözkonusu teşebbüs veya işin tehlikelerini kısmen veya tamamen üzerine almak”[3] şeklinde tanımlamalar yapılmıştır.
Reisoğlu’na göre; garanti sözleşmesi “garanti verenin, garanti alanın girişeceği bir teşebbüsle ilgili olarak, gelecekte gerçekleşmesi az çok şüpheli olan bir fiilin veya olayın gerçekleşmemesinden doğacak zarar tehlikesini bağımsız bir taahhütle üzerine aldığı bir sözleşme” olarak tanımlanmaktadır.[4]
Barlas’a göre banka teminat mektubu “bankanın, borçlunun alacaklıya karşı üzerine aldığı bir edimi yerine getirmemesi halinde belirli bir miktar parayı alacaklının ilk talebinde ona derhal ödemeyi kabul ve taahhüt ettiğine dair bir verilen mektup” olarak tanımlanmaktadır.[5]
Tandoğan’a göre; “Garanti Sözleşmesi, garanti alanın belirli bir davranışa girişmesinden veya kendisi ile borç ilişkisine giriştiği bir üçüncü kişinin edimini yerine getirmemesinden doğan zarar tehlikesini, garanti verenin bağımsız bir taahhüt ile üzerine aldığı sözleşmedir.”[6]
Tekinalp tarafından; “Bankanın, müşterisinin istemi üzerine, müşterisi ile herhangi bir hukuki ilişkiye girme durumunda bulunan üçüncü kişiye, müşterisinin bu ilişkiden doğan borcunu yerine getirmemesi veya -herhangi bir edimin ifa edilmemesi ile alakası olmadan- sadece korkulan bir olayın vukuu halinde belirli bir meblağa kadar ödemede bulunmayı garanti etmesi” şeklinde tanımlanmıştır.[7]
Doğan’a göre garanti sözleşmesinin tanımının yapılması yerine hangi unsurları taşıması gerektiğinin belirlenmesi daha önemlidir. Bu kapsamda, garanti alanın belli bir hareket tarzına yöneltilmesi, garanti verenin belirli bir rizikoyu üstlenmesi, bağımsız bir yükümlülük altına girilmesi şartları oluşturmaktadır.[8]
Akyazan’a göre; banka teminat mektubu “borçlunun alacaklıya karşı üzerine aldığı bir edimin yerine getirilmesini garanti için bir banka tarafından alacaklıya verilen bir mektup” olarak tanımlanmaktadır.[9]
Develioğlu’na göre, “garanti verenin muhataba, üçüncü bir şahsın muhataba olan borcunu ifa etmemesi veya gereği gibi ifa etmemesi halinde bir miktar para ödemeyi gayri kabili rücu taahhüt ettiği sözleşmedir.”[10]şeklinde tanımlanmaktadır.
Kaplan’a göre banka teminat mektupları, garanti taahhütlerinin başlıca örneklerinden olup, “bankanın müşterisinin talep ve talimatı üzerine, müşterisinin üçüncü kişi ile yaptığı, temel ilişkiyi oluşturan satış ve eser sözleşmeler ile üstlendiği edimlerin kusursuz ve zamanında ifa edilebileceğini taahhüdünü teminat altına alınmak üzere, üçüncü kişiye karşı üstlendiği tek tarafa borç yükleyen sözleşme” olarak tanımlanmaktadır.
Sonuç olarak bir tanım yapmak gerekirse; banka garanti sözleşmeleri, müşterisi adına üstlenilen riskin gerçekleşmesi ve bunun muhatap tarafından bankadan talep edilmesi halinde muhataba belirli bir tutar ödemeyi üstlendiği ve garanti alan ile muhatap arasındaki temel hukuki ilişkiden bağımsız olan bir sözleşme türüdür.
Talep Garantisi (Demand Guarantees) teriminin Türk Hukukunda karşılığı olmayıp, ICC kuralları uyarınca kullanılan bu terimin Türk Hukukundaki karşılığını garanti sözleşmesi niteliğinde bulunan teminat mektupları oluşturmaktadır.[11]
Yıl: 2024
Uygulama: Banka Garanti Sözleşmesi Tanımı
Avukatlar: Mehmet Said SARIBAŞ & Bilal AKBABA
İletişim: info@saribasakbaba.av.tr
Web site: saribasakbaba.av.tr
[1] Reisoğlu Seza, Garanti Mukavelesi, Ankara, 1963, s. 6; Tandoğan Haluk, Garanti Mukavelesi, Mahiyeti ve Benzeri Hukuki Münasebetlerden Tefriki, Ankara 1959, s. 6; Ekici ve Durukanoğlu, s. 31.
[2] YİBK 11.06.1969 tarih ve E.1969/4 K.1969/6 (Resmi Gazete 03.10.1969, N.13317).
[3] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E.1985/4169, K.1985/5613, T. 15.10.1985. (www.lexpera.com)
[4] Seza Reisoğlu, Garanti Mukavelesi, Ankara, 1963, s. 9.
[5] Nami Barlas, Türk Hukuk Sisteminde Banka Teminat Mektupları, İstanbul, 1986, s. 7.
[6] Haluk Tandoğan, Garanti Mukavelesi, Ankara, 1963, s. 12.
[7] Ünal Tekinalp, Banka Hukukunun Esasları C.I, İstanbul, 1988, s. 372.
[8] Vahit Doğan, Banka Teminat Mektupları, Nisan 2011, Seçkin Yayıncılık, 4. Baskı, s. 39-44.
[9] Akyazan, Sıtkı, “Tatbikatta Banka Teminat Mektuplarının Ortaya Çıkardığı Çeşitli Sorunlar”, BATİDER, C. VII, S. 3, 1974, s. 567. (www.lexpera.com) (erişim tarihi: 14/03/2022)
[10] Hüseyin Murat Develioğlu, Bağımsız Garanti Sözleşmeleri (ICC’nin URDG Hükümleri ile İlgili Açıklamalarla Beraber, 1. Baskı, İstanbul, Temmuz 2021, On İki Levha Yayıncılık, s. 19.
[11] Ekici ve Durukanoğlu, s. 36.
