Sermaye Piyasası Araçlarının İhracı ve Halka Arz
1) İhraç ve Halk Arz Kavramları
İhraç ve halka arz kavramları Sermaye Piyasası Kanunu ve tebliğ hükümlerinde düzenlenmektedir.
a) İhraç;
“Sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışı” olarak tanımlanmaktadır. (SerPK m. 3/1-ğ ve II-5.1 nolu Tebliğ m. 4/1-f) Doktrinde yer alan tanıma göre, ihraç, sermaye piyasasına özgü teknik bir terim olarak, sermaye piyasası araçlarının -özellikle- anonim ortaklıklar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışını ifade eder.
Yine, ihraç, ihraççı ile yatırımcı arasında gerçekleşen bir satış işlemi ile olmakla birlikte, satım konusunun -olağan mal ve hizmet satımlarından farklı olarak- bir finansal araç olması ve işlemin alıcı tarafında bir değil, sayısı duruma göre on binleri bulan çok sayıda yatırımcının olması nedeniyle sermaye piyasası düzenlemelerinde önemli ve merkezi konumdadır.[1]
b) Halka arz;
“Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satış” olarak tanımlanmıştır. (SerPK m.3/1-f, II-5.1 nolu Tebliğ m. 4/1-e ve II-5.2 nolu tebliğ m. 4/1-ç) Doktrinde yer alan tanıma göre, halka arz, halkın elindeki atıl tasarrufların yatırıma yönlendirilmesi ve sermayenin tabana yayılmasında önemli bir vasıtadır.
Halka arz, şirketlere sadece ucuz finansman sağlamakla kalmayıp, bunun dışında paylarının borsada işlem görmesi sayesinde şirkete kredibilite, tanırım ve kurumsallaşma; pay sahiplerine de likidite imkanı sağlamaktadır. Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için halka yapılan yazılı veya sözlü çağrıdır. Sermaye Piyasası Kanunu m. 16/1 uyarınca, pay sahibi sayısı 500’ü aşan anonim ortaklıklar da halka arz edilmiş sayılacaktır.[2]
Söz konusu tanımlar dikkate alındığında, ihraç ve halka arz kavramları arasında temel bir farklılık söz konusudur. İhraç kavramı, halka arz edilen veya edilmeyen satışları kapsamına almaktadır. Halka arz kavramı ise, genel bir çağrı sonucu yapılan arz sonucu satışları ifade eder. Sonuç olarak, ihraç kavramının, halka arz kavramından daha geniş kapsam oluşturduğu görülmektedir.
2) İhraççı ve Halka Arz Eden Kavramları
İhraççı ve halka arz eden kavramları Sermaye Piyasası Kanunu ve tebliğ hükümlerinde düzenlenmektedir.
Yapılan düzenlemelere göre ihraççı kavramı, “sermaye piyasası araçlarını ihraç eden, ihraç etmek üzere Kurul’a başvuruda bulunan veya sermaye piyasası araçları halka arz edilen tüzel kişiler” olarak tanımlanmaktadır.[3] Bu tanım kapsamında, ihraççı kapsamında 4(dört) kişi olacaktır;
- Sermaye piyasası aracını ihraç eden,
- Sermaye piyasası aracını ihraç etmek üzere Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuran,
- Halka arz eden tüzel kişiler,
- Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi yatırım fonları.
Düzenlemelere göre halka arz eden kavramı “sahip olduğu sermaye piyasası araçlarını halka arz etmek üzere Kurul’a başvuruda bulunan gerçek veya tüzel kişileri” olarak tanımlanmaktadır. (SerPK m. 3/1-g, II-5.1 nolu Tebliğ m. 4/1-f ve II-5.2 nolu Tebliğ m. 4/1-d) Burada dikkat edilmesi gereken husus, “sahip olduğu” ifadesidir. Zira, halka arz eden, ancak kendi sahibi olduğu araçlar açısından sermaye piyasası anlamında bir tasarruf hakkına sahip olacaktır.
Söz konusu tanımlar dikkate alındığında, ihraççı ile halka arz eden arasındaki temel farklılık, halka arz eden kendisinin sahip olduğu sermaye piyasası araçlarını satışa sunabilecek iken, ihraççı kendi sahibi olmadığı sermaye piyasası araçlarını dahi ihraç edebilecektir.
3) İhraç Belgesi ve İzahname Kavramları
a) İhraç belgesi;
“Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmeksizin ihraç edilmesi durumunda, yurt dışında gerçekleştirilecek ihraçlarda veya bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde duyuru metni hazırlanan sermaye piyasası aracı ihraçları hariç olmak üzere ihraççıların izahname hazırlanmaksızın gerçekleştireceği her türlü sermaye piyasası ihracında, çıkarılacak sermaye piyasası araçlarının niteliği ve satış şartları hakkındaki bilgileri içeren belge” olarak tanımlanmaktadır. (Tebliğ 4/1-ğ)
İhraç belgesinin kapsamına, sermaye piyasası aracının niteliği ve satış şartları hakkında genel bilgiler girmektedir.[4] Bu hüküm çerçevesinde, ihraç belgesinin düzenleneceği 3(üç) farklı durum bulunmaktadır;
- Halka arz edilmeksizin yapılan satışlar,
- Yurt dışında gerçekleştirilen satışlar,
- SPK tarafından izahname hazırlanması gerekmediği belirlenen durumlar.
b) İzahname;
“İhraççının ve varsa garantörün finansal durum ve performansı ile geleceğe yönelik beklentilerine, faaliyetlerine, ihraç edilecek veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarının özelliklerine ve bunlara bağlı hak ve risklere ilişkin olarak yatırımcıların bilinçli bir değerlendirme yapmasını sağlayacak nitelikteki tüm bilgileri içeren kamuyu aydınlatma belgesi” olarak tanımlanmıştır. (SerPK m. 3/1-j, Tebliğ 4/1-i) Bu tanım kapsamında, izahname ihraççı ve varsa garantör tarafından düzenlenmelidir.
İzahnamenin asıl amacı, kamunun aydınlatılması ve ihraç edilen sermaye piyasası araçları hakkında tam ve doğru bilgilerin açıklanmasıdır. Bu kapsamda, yatırımcının ve/veya pay sahiplerinin korunması amacıyla sonraki bölümde detaylıca açıklandığı üzere belirli bilgilerin kamuya duyurulması zorunluluğu getirilmiştir. Halka arz etmek suretiyle gerçekleştirilecek tüm ihraçlarda izahname hazırlanması zorunludur.[5]
Söz konusu tanımlar dikkate alındığında, temel farklılık, genel olarak halka arz edilmeksizin yapılan sermaye piyasası aracı satışlarında ihraç belgesi düzenlenmesi gerekirken, halka arz edilerek yapılan satışlarda izahname düzenlenmesinin zorunlu olmasıdır.
4) Sermaye Piyasası Araçlarının İhracı
Sermaye piyasası araçlarının ihracına ilişkin ana düzenlemeler, SerPK m. 5-13 hükümleri, II-5.1 nolu, II-5.2 nolu ve II-13.1 nolu tebliğlerde yapılmıştır.
Sermaye Piyasası Araçlarının İhracına İlişkin Süreç
Sermaye piyasası araçlarının ihracında, temel olarak, izahnamenin hazırlanması, SPK tarafından onaylanması, reklam-tanıtım-yayımlanması-tescil-ilan işlemleri ile satışının gerçekleşmesi prosedürü izlenmektedir. Bu süreç, kısaca adım adım aşağıda belirtilen usulde yürütülmelidir:
a) Kurul’a Başvuru ve İzahname Hazırlanması Süreci
- Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmesi sürecinde, ilk olarak satışa konu edilecek sermaye piyasası aracına ilişkin izahnamenin hazırlanması ve hazırlanan izahnamenin SPK tarafından onaylanması gerekmektedir. (SerPK m. 4/1, Tebliğ m. 5/1)
- İzahname, içerik olarak yatırımcı tarafından kolaylıkla anlaşılır ve yatırımcıların korunması için sonraki bölümde detaylıca açıklanan gerekli bilgileri içerir şekilde SPK’nın onayına sunulmaktadır. SPK, izahname ile diğer gerekli bilgi ve belgelerin kendisine sunulmasından itibaren 10 (on) işgünü, ilk halka arz halinde ise 20 (yirmi) işgünü içerisinde başvuruyu karara bağlar. (SerPK m. 6/2, Tebliğ m. 19/1)
- SPK yapılan başvuruda, izahname içeriğindeki bilgi ve sunulan belgelerin eksikliğini veya ek bilgi ve belgeye ihtiyaç duyulup duyulmadığını inceler. Bu inceleme sonucunda, izahnamenin onayına ilişkin başvuru kabul edilebilir veya eksikliklerin tamamlanması için süre verilebilir veya inceleme yapılmasına imkan vermeyecek şekilde eksikse başvuru işlemden kaldırılabilir. Sermaye piyasası aracının halka arzına ilişkin olarak eğer, izahnamenin işlemden kaldırılmasına karar verilmediyse, bir sonraki maddede açıklanan izahnamenin tanıtılması, yayımlanması, ilan edilmesi prosedürüne geçilir. (SerPK m. 6/3, Tebliğ m. 19/2 ve 19/3)
- Halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarına ilişkin olarak yapılacak tanıtım ve reklamların gerçeğe uygun olması ve yanlış bilgiler içermemesi gerekmektedir. Arz edilecek sermaye piyasası aracına ilişkin reklam ve tanıtım, izahname onaylanmamış ise bu husus belirtilerek; onaylanmış ise, ilanın nerede yapılacağı belirtilerek yapılır. (SerPK m. 7/3, Tebliğ m. 27/1 ve 27/2) Ayrıca, SPK’ya başvurudan sonra ancak izahnamenin yayımlanmasından önce yapılacak tanıtım ve reklamlarda, bir sınırlama söz konusu olup, bu sınırlama, sadece temelde ihraççının faaliyet konusu ve ürünle hakkında olmasıdır. (Tebliğ m. 27/2)
b) İzahnamenin Kurulca Onaylanması Sonrası Süreç
- SPK tarafından izahname onaylandıktan sonra, teslim alınmasını takiben 15 (onbeş) işgünü içerisinde ihraççının internet sitesinde, üyeliği varsa KAP’ta ve ihraç sürecinde yetkili kuruluş varsa bunun internet sitesinde ilan edilir. İhraççı talep ederse, bu sayılanlara ek olarak, basın yayın organlarında da izahnameyi ilan edebilir. (Tebliğ m. 28/3) SPK tarafından onaylanan izahnamenin, ayrıca, KAP’ta ilan edilen tarihle eş zamanlı olarak, belirli sermaye piyasası araçlarının belirli kurumların internet sitesinde de ilan edilmesi gerekmektedir.[6]
- İzahnamenin yayımlanmasının ardından, izahnamenin nerede yayımlandığının ilandan itibaren 10 (on) işgünü içerisinde ticaret siciline tescil edilmesi ve TTSG’de ilan edilmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, izahnamenin kendisinin değil, yayımlandığı yerlerin TTSG’de açıklanması gerekmektedir. (SerPK m. 7/1, Tebliğ m. 28/9) Sermaye piyasası aracının satışı için izahnamenin TTSG’de ilanına gerek bulunmamaktadır. (Tebliğ m. 28/9)
Tüm bu açıklanan süreç sonucunda, sermaye piyasası araçlarının satışı yapılabilecek olup, sermaye piyasası araçlarının satışı bir sonraki yazımızda izah edilecektir.
Av. Bilal AKBABA
info@saribasakbaba.av.tr
[1] Memiş, T.,Turan, G., Sermaye Piyasası Hukuku, 2. Baskı, Ankara, 2016, s. 49.
[2] Memiş/Turan, s. 51.
[3] 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu m. 3/1-h hükmünde tebliğ hükümlerindeki tanıma ek olarak “kitle fonlaması platformları aracılığıyla para toplayanlar hariç olmak üzere,” ve “bu Kanuna tabi yatırım fonlarını” ibareleri yer almakta; II-5.1 nolu İzahname ve İhraç Belgesi Tebliği m. 4/1-h ve II-5.2 nolu Sermaye Piyasası Araçlarının Satışı Tebliği m. 4/1-g.
[4] İşbu çalışmanın konusunu izahname oluşturduğu için, ihraç belgesinin detaylarına girilmemiş olup, buradan sonra yapılan açıklamalar izahname düzenlenmesi gerektiren sermaye piyasası araçların ihracına ilişkin olacaktır.
[5] Memiş/Turan, s. 65.
[6] II-5.1 nolu İzahname ve İhraç Belgesi Tebliği m. 28/8 hükmü uyarınca bkz; kira sertifikası ihracında kaynak kuruluş veya varlık kiralama şirketinin, varlığa dayalı menkul kıymet ihraçlarında fon kurucusunun, borsada piyasa yapıcılığı esası ile işlem gören sermaye piyasası araçlarında ise, piyasa yapıcısının internet sitesinde yayımlama zorunluluğu.
