BANKA TEMİNAT MEKTUPLARININ ŞEKİL BAKIMINDAN TÜRLERİ
Banka Teminat Mektuplarının Şekil Bakımından Türleri : Teminat mektubunun türleri açısından doktrinde[1] çeşitli ayrımlar yapılmış olup, işbu çalışmamızda bu ayrımlar üzerinden değerlendirme ve açıklamalar yapılacaktır. Teminat mektupları şekil olarak sınıflandırılarak detaylıca incelenecektir. Gerek ulusal gerekse de milletlerarası uygulamada, şekil olarak üç temel şekilde teminat mektuplarının kullanıldığı görülmektedir.[2] Bunlar, geçici, kesin ve avans teminat mektupları olarak ayrılmaktadır. İşbu başlık altında bu türler ve özel nitelikli diğer türler anlatılacaktır.
- a) Geçici Teminat Mektupları
Geçici teminat mektupları, ihaleye katılacak olan kişi veya kurumların ihalenin sonucunda ihalenin kendisine kalması durumunda, ihaleyi gerçekleştiren kişi veya kurumlara hitaben verilmekle birlikte; asıl sözleşmenin ihaleye katılan tarafından imzalanmaması riskinden doğabilecek zararları teminat altına almak için ve ciddiyet göstergesi olarak alınmaktadır.[3] Uygulamada, geçici teminat mektupları gerek ulusal gerekse de milletlerarası olarak bütün ihalelerde uygulanmaktadır. Burada teminat altına alınan temel riskler aşağıda belirtilen şekildedir; [4]
– İhale sonuçlanmadan lehtarın ihaleden çekilmesi,
– İhale kazanılmasına rağmen nihai sözleşmenin imzalanmaması,
– İhale kazanılmasına rağmen kesin teminatın verilmemesi.
Bu temel risklerden birinin gerçekleşmesi halinde, muhatap olan ihale makamı, mektup metninde yer alan şartlara uygun olarak, geçici teminat mektubunu paraya çevirebilecek ve teminatı irad kaydedebilecektir.[5] Milletlerarası uygulamada, geçici teminat mektubu miktarı ihale bedelinin %1-5 arasında olup, istisnai olarak %10’a kadar artabilmektedir.[6]
- bb) Kesin Teminat Mektupları
Kesin teminat mektupları, lehtar ile muhatap arasındaki temel ilişki içindeki edimin hiç veya gereği gibi ve zamanında yerine getirilmemesi riskine karşı teminat sağlamaktadır. Bu temel ilişki, alım-satım, acentelik, inşaat veya hizmet olabileceği gibi ihale kazanılması sonucu ihale makamına verilen teminatlar da olabilecektir.[7] Lehtar tarafından mektup metninde belirtilen temel ilişkiye yönelik yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde, muhatap teminat mektubunu tazmin edebilecektir.[8]
Kesin teminat mektuplarında bazı yazarlarca değişik tasniflere tabi tutulmakta ve bu tasnifler “Taşıma Teminat Mektupları”, “Edim Teminat Mektupları” ve “Teminat Amaçlı Teminat Mektupları” şeklinde yapılmaktadır.[9]
Milletlerarası uygulamada kesin teminat mektupları, temel ilişkideki sözleşme bedelinin %5-20’si oranında düzenlenmektedir.[10] Kanaatimizce, kesin teminat mektupları açısından temel husus, muhatap tarafından kendisince uygun görülecek olan bir bedel uyarınca, bir banka tarafından kendisine teminat mektubu sunulmasıdır. Zira, buradaki oran ve miktarlar işin niteliği, süresi ve riskine göre değişebilecektir.
- cc) Avans Teminat Mektupları
Avans teminat mektupları, temel ilişki için imzalanan sözleşmede bir edimin ifasına başlanabilmesi için diğer tarafın kendisine yaptığı ön ödemeleri geri ödemesi gereken durumlar için düzenlenen ve ödemeyi teminat altına alan mektuplardır.[11] Burada, bir sözleşme kapsamında işi yapacak olan lehtara verilen bir ön ödemenin, sözleşmenin hiç veya gereği gibi ve/veya süresi içinde yerine getirilmemesi durumunda, muhataba geri ödenmesinin teminatı amacı yer almaktadır. Zira, lehtar aldığı ön ödeme sonrasında sözleşme konusu işe başlamaz veya işin iptali gibi durumlarda geri ödemez ise, avans teminat mektubu metninde belirtilen şartlar uyarınca muhatap tarafından tazmin edilebilecektir.
[1] Vahit Doğan, Banka TM, s. 75-99; Seza Reisoğlu, Banka TM, s. 142-159; Yaşar Alıcı, s. 764-768; Ekici-Durukanoğlu, s. 124-137.
[2] Vahit Doğan, Banka TM, s. 85.
[3] Vahit Doğan, Banka TM, s. 85.
[4] Ekici-Durukanoğlu, s. 132.
[5] Akyazan, Sıtkı, “Tatbikatta Banka Teminat Mektuplarının Ortaya Çıkardığı Çeşitli Sorunlar”, BATİDER, C. VII, S. 3, 1974, s. 568. (www.lexpera.com) (erişim tarihi: 12/08/2022)
[6] Vahit Doğan, Banka TM, s. 87.
[7] Örnekler için Ekici-Durukanoğlu, s. 132 ve Hilal Coşkun, Doktora Tezi, s. 80.
[8] Seza Reisoğlu, Banka TM, s. 144.
[9] Detaylı açıklama için; Vahit Doğan, Banka TM, s. 92
[10] Vahit Doğan, Banka TM, s. 92-93.
[11] Hüseyin Murat Develioğlu, s. 30.
Yıl: 2024
Uygulama: Banka Teminat Mektuplarının Şekil Bakımından Türleri
Avukatlar: Mehmet Said SARIBAŞ & Bilal AKBABA
İletişim: info@saribasakbaba.av.tr
Web site: saribasakbaba.av.tr
