Komandit Şirket Nedir?
Komandit Şirketler Türk Ticaret Kanunu uyarınca, “Adi Komandit” ve “Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit” şirketler olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar.
A. Adi Komandit Şirket
Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya ortakların sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirket komandit şirkettir. Sorumluluğu sınırlı olmayan ortaklara komandite, sorumluluğu sınırlı olanlara komanditer denir. Komandite ortakların gerçek kişi olmaları gerekir. Tüzel kişiler ancak komanditer ortak olabilirler. (TTK m.304)
1. Unsurları
a. Ticari İşletme: Adi komandit şirket bir ticari işletmeyi işletmek için kurulabilir. Bu işletme esnaf düzeyini aşan düzeyde gelir sağlamayı amaçlayan bağımsız bir işletme olmalıdır. (TTK m.11)
b. Unvanı: Komandite şirketin unvanı, komandite ortaklardan birinin ad ve soyadı ile şirketi ve türünü gösterecek bir ibareden oluşur. Bu şirketlerin ticaret unvanlarında komanditer ortakların adları ve soyadları veya ticaret unvanları bulunamaz. (TTK m.42) Ancak, her nasılsa unvana komanditer ortağın adı alınmışsa, bu ortak üçüncü kişilere karsı sınırsız sorumlu ortak gibi sorumlu olur.
c. Sermaye Borcu: Komandite ortaklar, iktisadi değeri olan her çeşit kıymetleri, emek ve ticari itibarlarını şirkete sermaye olarak koyabilirler. Buna karşılık komanditer ortakların koyacakları sermayenin ise, ayni ve nakdi sermaye kalemlerini sermaye olarak koyabilirler. Emek veya ticari itibarlarını şirkete sermaye olarak koyamazlar. (TTK m.307/2) Komandite ortağın dışa karşı sorumluluğu sınırsız olduğu için, sermaye borcunun miktarının sözleşmede belirtilmiş olması sadece içi ilişkide zarara katılma açısından önem arz eder.[1]
2. Kuruluşu
a. Sözleşmenin Hazırlanması: Ortaklar, yasanın emredici hükümlerine aykırı olmamak şartıyla, şirket sözleşmesine diledikleri kaydı koyabilirler. Sözleşme yazılı olmak zorundadır. (TTK m.212’ ye atıf) Sözleşmede bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
a) Ortakların ad ve soyadlarıyla yerleşim yerleri ve vatandaşlıkları.
b) Şirketin komandit olduğu.
c) Şirketin ticaret unvanı ve merkezi.
d) Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu.
e) Her ortağın sermaye olarak koymayı taahhüt ettiği para miktarı; para niteliğinde olmayan sermayenin değeri ve bu değerin ne suretle biçilmiş olduğu; sermaye olarak kişisel emek konulmuşsa bu emeğin niteliği, kapsamı ve değeri.
f) Şirketi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları, bunların yalnız başına mı, yoksa birlikte mi imza koymaya yetkili oldukları. (TTK m.213)
g) Şirket sözleşmesinde, her komanditer ortağın sermayesinin miktarı, cinsi ve ortak sıfatından kaynaklanan ve bir yönetim hakkı niteliğinde olmaması gereken, komanditer ortaklara verilen yönetim görevleri açıkça belirtilir. (bu özellik kollektif şirketlerde yoktur.)
Sözleşmenin düzenlenmesinden sonra bütün ortaklar tarafından imzalanması ve imzalarının noter tarafından onaylanması gereklidir.
b. Tescil ve İlân: Komandit şirket ortaklarının, şirket sözleşmesinin noter tarafından tasdikinden sonra on beş gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Ticaret Siciline müracaat ederek şirketin tescilini talep etmeleri zorunludur.
Müracaat üzerine, komandit şirket sicile tescil edilir. Şirket tescil ile tüzel kişilik kazanır. Kollektif şirketlerde olduğu gibi, şirket sözleşmesi olmadan veya bunu sicile tescil ettirmeden iş ve işlemlere başlanması halinde, ortaklar üçüncü kişilere karşı tüm mal varlıklarıyla ve müteselsilen sorumludurlar. (TTK m.216/1)
3.Komandit Sirketin Yönetimi
Komandit Şirketlerin yönetim hakkı, komandite ortaklara aittir. (TTK m. 309/2) Yönetim hakkı sözleşme ile veya sonradan alınacak ortaklar kurulu kararıyla bir veya birkaç komandite ortağa bırakılabilir.
Komanditer ortaklar, şirket işlerini görmeye yetkili değildirler[2]. Komanditer ortakların itiraz hakkı bulunmadığından mutat işlerin görülmesine engel olamazlar. Ancak, olağanüstü işler hakkında, ortaklar genel kurulunda oy kullanabilirler.
4. Temsil
Şirket sözleşmesinde, şirketi temsile yetkili komandite ortakların[3] Komandit şirketlerin temsili, komandite ortaklara aittir. Komanditer ortağın şirketi temsile yetkisi yoktur. Aksine davranıldığı takdirde, üçüncü kişilere karsı komandite ortak gibi sorumlu olur. Ancak, komanditer ortak kanuni temsil yetkisine sahip olmadığı halde, ortaklar kararı ile ticari mümessil, ticari vekil veya ticari memur olarak tayin edilerek, temsil yetkisi sahibi olabilirler. İradi temsil yetkisine sahip olmaları, komanditerlik sıfatını etkilemez.
5. Ortaklar Genel Kurulu
Şirketin yönetimi ile ilgili kararların genel kurul tarafından alınması söz konusudur. Şirkette en yetkili karar organı ortaklar genel kuruludur. Komandite ve Komanditer ortakların bir araya gelmesiyle oluşan genel kurul, mutat işler dışında olağanüstü nitelikteki işler için de karar alabilir.
6. İç Denetim
Komandite ortağın denetim hakkı, kollektif şirket ortağının denetim hakkı ile aynıdır. Yani bir ortak yönetim hakkını ve görevini haiz olmasa da şirket işlerinin gidişi hakkında bizzat bilgi edinmek, şirketin belgelerini ve defterlerini incelemek, bunlara göre kendisi için şirketin finansal durumunu gösterecek bir hesap tablosu düzenlemek hakkını haizdir. Buna aykırı sözleşmeler geçersizdir.
Komanditer ortağın denetim hakkı ise 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda ayrıca düzenlenmiştir. Her komanditer ortak;
· İş yılı sonunda şirketin envanter, bilançosu ve defterlerini inceleyebilir. Bu incelemeyi kendi yapabileceği gibi, uzman bir kişiye de yaptırabilir.
· Önemli sebeplerin bulunması halinde komanditer ortak, şirketin işlerinin, mevcudunun bizzat kendisi veya uzman bilirkişi tarafından incelenmesini mahkemeden talep edebilir. (TTK m.310/3)
Komanditer ortağın yukarıda sayılan denetleme hakkı ana sözleşme ile kısıtlanamaz, ancak, genişletici nitelikte hükümler getirilebilir.
7. Ortaklar Arası İlişkiler
Kollektif şirketlerle aynı olup, sadece farklı noktalara değinilecektir;
· Rekabet yasağı komanditer ortaklar hakkında uygulanmaz. Komandite şirketlerin bir faaliyet dönemi sonunda elde ettiği safi kâr, düzenlenen bilanço ile belli olur. Yedek akçe ayrılması için bir zorunluluk getirilmemiştir.
· Elde edilen kâr sözleşmede belirtilen oranlar dahilinde ortaklar arasında bölüştürülür.
· Kârın bölüşümü ile ilgili hüküm bulunmuyorsa, kollektif şirketlerde benzer durumlara uygulanan hükümler, komandite ve komanditer ortaklar hakkında da aynen uygulanır. Başka bir karar alınmamışsa, koymuş oldukları sermaye nevi ve miktarı ne olursa olsun kâr ve zarar eşit olarak paylaştırılır.
Komanditer ortaklar için Türk Ticaret Kanunu’nda başka düzenlemeler de getirilmiştir. Buna göre;
· Komanditer ortaklar, iş yılı sonunda gerçeklesen kârdan paylarını nakden alırlar.
· Zarar sonunda eksilen sermayeyi tamamlamak zorunda değillerdir.
· Koydukları sermaye herhangi bir şekilde azalmış ise, noksanı tamamlanıncaya kadar kârdan pay alamazlar.
· Komanditerler koymayı taahhüt ettikleri sermaye payı ile sınırlı olarak zarara katılırlar.
8. Ortakların Değişimi
Komandite ortakların değişimi, kolektif şirketlerle aynıdır. Komanditer ortaklarda ise; ortağın ölümü halinde mirasçıları üç ay içinde şirkete katılma veya paylarını diğer ortaklara devretmek konusunda bir seçimlik hakka sahip olurlar. Komandite veya komanditer ortakların ortaklık payının devri için, bütün ortakların rıza göstermesi gereklidir.
9. Sorumluluk
Komandit Şirketin borç ve taahhütlerinden dolayı birinci derecede şirket tüzel kişiliği sorumludur. Kollektif Şirkette olduğu gibi, şirket hakkında yapılan takip sonunda şirket varlığından alınamamış olan alacaklar için ortaklara başvurulur. Komandite ortaklar alacaklılara karsı sınırsız şahsi; Komanditer ortaklar ise sınırlı olarak sorumludurlar.
Aşağıda belirtilen hallerde, Komanditer ortağın sorumluluğu genişlemekte, hatta sınırsız hale
gelmektedir:
· Komanditer ortakların, şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermayeyi aşan bir miktar ile sorumluluğu üzerlerine aldıklarına dair sözleşmede hüküm bulunuyorsa, üçüncü kisilere bu meblağ kadar sorumlu olurlar.
· Komanditer ortaklar, yazılı olarak veya ilân yoluyla daha fazla sorumluluk üstlendiklerini beyan ettikleri takdirde, sorumlulukları genişler,
· Adı, şirket unvanına dahil olan komanditer ortak, komandite ortak gibi sorumlu olur.(TTK m.320)
· Ticari mümessil veya ticari vekil olarak hareket ettiğini açıkça belirtmeksizin şirket namına muamelelerde bulunan komanditer ortak, bu muamelelerden dolayı iyiniyet sahibi üçüncü kişilere karşı komandite ortak gibi sorumlu olur. (TTK m.321/2)
· İşlerin idaresine müdahale edici nitelikte katılan veya yönetim islerini üstlenen komanditer ortak komandite ortak gibi sorumlu olur.
10. Komandite Şirketlerin Sona Ermesi ve Tasfiyesi
Kollektif şirketi sona erdiren sebepler ve bunlara ilişkin kurallar, ilke olarak komandit şirket için de geçerlidir; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 639 ve 640. maddelerinde öngörülen (adi ortaklığın sona erme sebepleri) ve aşağıda yazılı sebeplerden birinin gerçekleşmesiyle sona erer:
a) Konkordato ile sonuçlanmış olsa bile şirketin iflası.
b) Şirket sermayesinin tamamının veya üçte ikisinin kaybedilmesine rağmen, sermayenin tamamlanmasına veya geri kalan sermaye ile yetinmeye karar verilmemiş olması.
c) Şirketin diğer bir şirket ile birleşmesi.
d) Kanunun 215 inci maddesinde gösterilen süre içinde (15 gün) veya sonra tescil ve ilan yapılmamışsa, aradan ne kadar süre geçmiş olursa olsun, ortaklardan herhangi birinin istemi üzerine ve bu ortağın noter aracılığıyla diğer ortaklara uygun bir süreyi içeren ihtar göndermiş olması şartıyla mahkemece feshe karar verilmesi.
Şirket sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmadıkça, komandit ortağın ölümü veya vesayet altına alınması, şirketin infisahını gerektirmez. (TTK m.316) Ancak komanditer ortağın kişiliğinin şirket için özel bir anlam ifade etmesi halinde ölüm veya ehliyetin kaybı veya kısıtlanma, şirketin sona ermesi için haklı sebep teşkil edebilir. Aynı şekilde bir komanditerin iflas etmesi, komandit şirketin feshini gerektirir. Diğer ortaklar iflas eden bu ortağı ortaklıktan çıkararak feshi önleyebilir.
Komandit Şirkete Özgü Sona Erme Sebepleri
Bir komanditer varsa ve bu ortak da ayrılırsa, bu durumda komandit ortaklık, kollektif ortaklık haline gelir. (TTK m.306)
B. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket ortağı, diğerleri bir anonim şirket pay sahibi gibi sorumlu olan şirkettir. Sermaye, paylara bölünmeksizin sermayesi sadece birden çok komanditerin sermayeye katılma oranlarını göstermek amacıyla kısımlara ayrılmış bulunuyorsa komandit şirket hükümleri uygulanır. (TTK m.564)
- Paylı komandit şirkette, sermaye paylara bölünmüş olup, komanditerler, bu payları anonim şirket payları gibi serbestçe devredebilirler.
- Adi komandit şirkette ise, ne sermaye paylara bölünmüştür ne de komanditer ortak diğer ortakların rızasını almadan payını devredebilir.
1. Ortaklık Yapısı:
Komanditelerin birbirleriyle, komanditerlerin tümüyle ve üçüncü kişilerle hukuki ilişkileri, özellikle şirketin yönetimine ve temsiline ilişkin görev ve yetkileri, şirketten ayrılmaları, komandit şirketlerdeki hükümlere tabidir. Bunun haricindeki durumlarda ise anonim şirket hükümleri uygulanır.
2. Kurucular:
Esas sözleşmeyi imzalayanlarla şirkete paradan başka sermaye koyanların tümü kurucu sayılır. Kurucular beş kişiden az olamaz. (Hasan Pulaşlı Hoca bu hususta; tek ortaklı anonim şirketlerin TTK uyarınca kabul görmesi nedeniyle bu hükmün anlamsız olduğu görüşündedir. Bundan dolayı en az iki ortak olmalıdır demektedir.) Kuruculardan en az birinin komandite olması şarttır. Kurucu sıfatını haiz olan komanditerlerin sahip oldukları payların her birinin tutarının esas sözleşmeye yazılması gerekir.
3. Kuruluş:
Esas sözleşme yazılı şekilde düzenlenir, kurucularla komandite ortakların tümü tarafından imzalanır; imzaların noterce onaylanması gerekir. Anonim şirketlerde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın tebliğlerinde yer alan faaliyet alanına girilmesi halinde şirket kurulurken izin alınması gerekmektedir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde ise izne ihtiyaç yoktur. Şirketin ticaret siciline tescili ile tüzel kişilik kazanır.
Esas sözleşmeye aşağıdaki hususlar yazılır:
a) Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer.
b) Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu.
c) Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları.
d) Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan imtiyazlar; devir sınırlamaları.
e) Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı
f) Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar.
g) Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları.
h) Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre.
i) Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı.
j) Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları.
k) Şirketin hesap dönemi
4. Yönetim:
Paylı komandit şirketin, yönetici komandite ortakları ile komandite ve komanditer ortaklardan oluşan genel kurul olmak üzere iki yasal organı vardır. Yönetici sadece komandite ortaklar olabilir. Bu nedenle şirket komandite ortaklar tarafından yönetilir ve temsil edilir. Bunları şirket genel kurulu seçmez, şirket sözleşmesiyle veya komandite ortakların oybirliğiyle alacağı kararla atanabilirler. Anonim Şirketlerdeki yönetim kuruluna ilişkin esaslar uygulanır.
5. Görevden Alınma:
Şirketi yönetmek ve temsil etmekle görevli olan komandite ortaklar, kollektif şirketin yönetimine ve temsiline görevli ortaklar için kanunda belirlenen hâllerde ve öngörülen şartlar uyarınca görevden alınabilirler;
a. Yönetim işleri şirket sözleşmesiyle bir ortağa verilmiş ise, onun yönetim hak ve görevi diğer ortaklar tarafından sınırlandırılamayacağı gibi kendisi görevden de alınamaz. Ancak, haklı sebeplerin varlığında, ortaklardan birinin istemi üzerine, mahkeme kararı ile yönetim hak ve görevi sınırlandırılabilir veya geri alınabilir. Görevin yerine getirilmesinde basiretsizlik, ağır ihmal veya yönetimde iktidarsızlık gibi hâller, haklı sebep sayılır
b. Yönetim işleri, şirket sözleşmesi yapıldıktan sonra alınan bir kararla bir ortağa verilmişse o ortak, ortakların çoğunluğunun kararıyla görevden alınabilir. Çoğunluk elde edilemediği takdirde, yönetim işlerine bakan ortağın şirket sözleşmesini ihlal ettiği veya olayda haklı sebep bulunduğu iddiasıyla, her ortak ilgili yönetici ortağın görevden alınması için mahkemeye başvurabilir.
Görevden alma kararının tescili ile, görevden alınan ortağın şirketin bu tarihten sonra doğacak borçlarından dolayı kişisel sorumlulukları sona erer.
6. Rekabet Yasağı:
Komandite ortak diğer komanditelerin ve genel kurulun izni olmaksızın şirketin işletme konusuna giren bir iş yapamayacağı gibi bu tür ticaretle uğraşan bir şirkete sorumluluğu sınırlandırılmamış ortak sıfatıyla da katılamaz.
Rekabet yasağını ihlal eden ortağa karşı şirket, bu ortaktan tazminat istemekte veya tazminat yerine bu ortağın kendi adına yaptığı işleri şirket adına yapılmış saymakta, üçüncü kişilerin hesabına yapmış olduğu işlerden doğan menfaatlerin şirkete bırakılmasını istemekte serbesttir. Bu seçeneklerden birine diğer ortaklar çoğunlukla karar verir. Bu hak, bir işlemin yapıldığının veya ortağın diğer bir şirkete girdiğinin öğrenildiği tarihten başlayarak üç ay ve her hâlde işlemin yapıldığı tarihten itibaren bir yıl sonra zamanaşımına uğrar.
7. Denetçiler:
Paylı komandit şirkette denetçiler, anonim şirkette olduğu gibi, şirketin organı değildir. (Denetçilerin sayısı, ehliyeti ve görevleri hakkında anonim şirket hükümleri uygulanır.
8. Ortaklar Arasındaki Değişiklikler:
Komanditer ortağın ortaklıktan çıkması, payın devriyle gerçekleşir. Şirketten çıkabilme olanakları, anonim şirket pay sahiplerininki gibidir. Komandite ortak bakımından ise; adi komandit ortaklık hükümlerine tabidir. (TTK m.565/1) Ortağın ölümü, iflası ve haklı sebeplerle çıkma hallerini örnek gösterebiliriz. Komandite ortağın kendi isteği ile ortaklıktan çıkmak istemesi, ancak haklı sebebe dayanarak, şirketin feshini talep etmesi ile gerçekleşebilir. Paylı komandit ortaklığa yani komandite ortak alabilmek, ancak sözleşme değişikliği ile mümkündür.
9. Sona Erme ve Tasfiye:
Anonim şirketlere ilişkin fesih ve tasfiye hükümleri uygulanır. (TTK m.565/2); Bunlar;
a) Sürenin sona ermesine rağmen işlere fiilen devam etmek suretiyle belirsiz süreli hale gelmemişse, esas sözleşmede öngörülen sürenin sona ermesiyle;
b) İşletme konusunun gerçekleşmesiyle veya gerçekleşmesinin imkânsız hale gelmesiyle;
c) Esas sözleşmede öngörülmüş herhangi bir sona erme sebebinin gerçekleşmesiyle;
d) 421’inci maddenin dördüncü fıkrasına uygun olarak alınan genel kurul kararıyla;
e) İflâsına karar verilmesiyle;
f) Kanunlarda öngörülen diğer hallerle.
Bunların yanı sıra, tasfiye halinde ise, TTK m. 531 uyarınca haklı sebeplerle şirketin feshi de istenilebilir. Ayrıca sona ermenin sonuçları (TTK m.533 vd) ile tasfiyesiz sona erme hallerine ilişkin hükümler (TTK m. 137) aynı şekilde uygulama alanı bulur. Nihayet TTK m. 536. hükmü de uygulanır ve şirket sözleşmesi ile veya genel kurul kararıyla tasfiye memuru tayin edilmemişse, paylı komandit şirketin tasfiyesi, komandite ortaklar tarafından yapılır.[4]
Av. Bilal AKBABA
info@saribasakbaba.av.tr
[1] Çamoğlu(Poroy/Tekinalp) Şirketler.
[2] Yargıtay 11.HD. 31.3.1983, E:1378/K:1589
[3] Yargıtay 10.HD. 19.11.1980, E:5306/K:6683
[4] Pulaşlı, Şirkketler, s.190
